Odporność psychiczna, jak udowodnili naukowcy, to cecha osobowości uwarunkowana genetycznie. Można więc stwierdzić, że niektórzy rodzą się z dużą odpornością psychiczną, inni mają ją niską.
Jednak jest nadzieja dla tych, którzy chcą ją wzmocnić. Ta cecha osobowości, mimo że wrodzona, jest plastyczna. Zmienia się w toku naszego życia poprzez wpływy środowiska i doświadczenie człowieka. Dowodem na to są choćby bliźniaczki jednojajowe wychowane w różnych środowiskach. Jedna z nich miała dużą odporność, ponieważ w przypadku pojawiania się trudności, słyszała: „ to przejściowe, poradzimy sobie". Druga z sióstr słyszała: „ Boże, co teraz będzie?" związku z tym była nastawiona lękowo i trudno jej było pokonywać przeciwności losu.
Czasami w jednej rodzinie rodzeństwo ma różny poziom odporności psychicznej. Może wynikać to z różnych sytuacji, np.: rodzice przy pierwszym dziecku nie byli jeszcze wystarczająco dojrzali, mieli problemy z zabezpieczeniem warunków bytowych swoim bliskim. Kolejne dzieci rodziły się w lepszych okolicznościach, więc ich odporność jest wyższa.
Wiemy też, że odporność może zależeć od gospodarki hormonalnej- wysoki poziom adrenaliny odpowiada za większy brak pewności siebie.
Jednak mimo to, możemy wpływać treningiem mentalnym na zwiększenie odporności psychicznej.
Bywa, że zmiany, które niesie życie budzą w nas lęk, a przecież można w nich dostrzec nowe możliwości rozwoju, pozytywne skutki.
Zjawisko odporności psychicznej ma cztery najistotniejsze elementy składowe:
1. podejście do wyzwań, tj.: czy widzimy w nich szanse, czy zagrożenie?
2. zaangażowanie w to, co robimy, tj.: czy w działanie wkładamy swoją energię i przekonanie, że warto?
3. pewność siebie, tj.: czy robiąc coś zakładamy optymistyczny scenariusz zakończenia?
4. własne poczucie wpływu, kontroli nad życiem, tj.: czy przyjmując to, co życie nam ofiarowuje, jesteśmy skłonni aktywnie sięgać po więcej?
Jeśli uważamy, że mamy niską odporność psychiczną, warto podjąć decyzję o pracy nad jej wzmocnieniem.
Istnieje wiele przydatnych technik, które pomagają wpłynąć pozytywnie na poczucie własnej mocy.
Jednym z nich jest zapisywanie w specjalnym notatniku codziennie wieczorem trzech wartościowych rzeczy, które zrobiłem w danym dniu. Ludzie najczęściej koncentrują się na swoich błędach, a prowadzenie takich notatek pozwala im się przekonać o własnej sprawczości.
Kolejnym sposobem jest przekształcanie własnych przekonań. Warto, zamiast myśleć „ znów mi nic mi wyszło"..., uruchomić „ to, co się stało, tego nie zmienię, ale przecież mogę...".
Tym sposobem koncentrujemy swoją uwagę na przyszłości, szukaniu nowych rozwiązań, skupieniu się na na możliwościach, nie na stratach.
Niektórym osobom może pomóc prowadzenie „ dziennika samoobserwacji". Polega to na codziennym zapisywaniu przez tydzień sytuacji, w których doświadczamy silnego stresu, towarzyszących temu reakcji fizjologicznych organizmu, np.: szybkie bicie serca, suchość w ustach oraz reakcji emocjonalnych, np.: lek, brak umiejętności werbalnej reakcji obrony swego stanowiska. Taka technika pomoże odkryć schematy reagowania w sytuacjach stresowych, aby później im przeciwdziałać.
Jeśli chcemy wzmocnić odporność dzieci, warto okazywać im dużo serdeczności i zainteresowania, szczególnie w sytuacjach niepowodzeń, ale nie należy tego mylić z nadopiekuńczością, wyręczaniem, czy chronieniem przed niepowodzeniami. Cenne jest wspólne szukanie rozwiązań problemu, zachęcanie do podejmowania starań w tym kierunku, docenianie wkładu pracy, a nie tylko efektu.
Stworzenie warunków do uprawiania sportu da dziecku szansę trenowania nie tylko sprawności fizycznej, ale wytrwałości w dążeniu do celu, co buduje pewność siebie i większą odporność na sytuacje trudne.
Sądzę, że warto wypróbować sprawdzone techniki wzmacniania własnej odporności i zatroszczyć się, aby nasze dzieci ją posiadały.